In de uiterwaarden van de Lek bij Wijk bij Duurstede staat de Steenfabriek Bosscherwaarden. Met zijn veertig meter hoge schoorsteen vormt de steenfabriek een markant punt in het rivierenlandschap. In 1991 verliet de laatste baksteen de oven en sloot de fabriek zijn deuren.

Donderdag 22 mei was er voor 35 belangstellenden van de Historische Kring Tussen Rijn en Lek een lezing en een rondleiding over en door dit monument georganiseerd.

Spreker Sjaak Boone had een boeiende presentatie, met name over de bouw van steenovens. Zijn belangstelling voor de steenfabrieken is ontstaan omdat hij getrouwd is met een kleindochter van de Utrechter Joost Wentink, telg uit een roemrucht geslacht van architecten en steenovenbouwers. Hij bouwde ook de Bosscherwaarden.

Vernieuwing baksteenindustrie

Begin 20e eeuw maakte de baksteenindustrie een flinke vernieuwing door. Joost Wentink (1873-1933) heeft daar dus letterlijk zijn steentje (zeg maar steen) aan bijgedragen. Het verhaal van Sjaak, met veel unieke illustraties uit het familiearchief van de Wentinks, gaf een mooi en boeiend inkijkje in deze bijzondere familie, die veel invloedrijke leden telde.

De Bosscherwaarden werd gesticht in 1923 en was jarenlang in handen van de familie Arntz (die ook eigenaar was van de steenfabrieken: De Roodvoet en de Lunenburgerwaard). De Bosscherwaarden is een zg. Ringoven. In dit geval is de ringoven ontstaan door de verbouwing van een vlamoven (die dus niet voldeed).

De ringoven met een oppervlakte van 70×20 meter, was een continue gestookte oven, waarbij het vuur rondtrok en altijd in een deel van de oven bleef branden. De kolengestookte oven werd door een op de oven rondrijdend kolentreintje voorzien van brandstof, die door stalen buizen in de oven op de bakstenen werd gestort. Door het draaien aan de boven op de oven geplaatste ventielen werd de trek beheerst. In ongeveer negen dagen trok het vuur in de oven rond. In 1975 werd het bedrijf voorzien van een kunstmatige drooginrichting. In 1991 is de fabriek gesloten.

Architect Joost Wentink

Joost Wentink had een belangrijk aandeel in het zo efficiënt mogelijk maken van het productieproces doordat hij wijzigingen aan de oven, de loodsen en de kappen bedacht. Uit zowel de familiearchieffoto’s als het in 1980 gemaakte filmpje van het baksteenproces blijkt wat een enorm karwei het was. Zeker voordat de mechanisatie zijn intrede deed. Vrijwel alles werd toen met de hand gedaan, wat het werk buitengewoon zwaar en in onze ogen niet al te gezond maakte.

Na de presentatie van Sjaak was er een rondleiding over het terrein en door de oven met drie enthousiaste gidsen van het Utrechts Landschap, huidige eigenaar van het Bosscherwaarden-terrein. Zij vertelden ter plekke over het bakproces en vooral ook over de zware werkomstandigheden, waarover zij nog gesproken hadden met een aantal oud-werknemers.

Het was een mooie en interessante avond.

Lid worden
Voor € 25,- per jaar bent u lid van de Historische Kring Tussen Rijn en Lek. Ontvang de ledennieuwsbrief en vier keer per jaar ons tijdschrift. Bekijk de voordelen van het lidmaatschap.
Word lid