Het Werelderfgoedcomité van Unesco de Neder-Germaanse Limes heeft in juli 2021 op de Werelderfgoedlijst geplaatst. De Neder-Germaanse Limes is de grens van het Romeinse Rijk in de Romeinse provincie Germania Inferior (Neder-Germanië). Langs deze grens vinden we veel Romeinse sporen zoals resten van forten, wegen en wachttorens. In het achterland vinden we veel nederzettingen uit die periode. Vooral in Werkhoven, Houten, Cothen, Wijk bij Duurstede en ’t Goy is dat het geval.

De noordgrens was voorzien van Romeinse forten waarvan we Fectio in Bunnik en Duristate bij Wijk bij Duurstede kennen. Alhoewel deze laatste naam nogal ter discussie staat. Tussen de forten was een militaire verbindingsweg, die we de Limesweg noemen.

De Limesweg was een doorgaande hoofdweg. In eerste instantie ging het om een zandweg, later werd het een met grind verharde weg. Deze Romeinse ‘snelweg’ was soms zeven meter breed en in natte gebieden voorzien van greppels. Bijna twee eeuwen lang heeft deze Limesweg gefunctioneerd, totdat de Romeinen zich in de derde eeuw terugtrokken.

Tussen Utrecht en Woerden is de ligging van de Limesweg redelijk bekend en bij archeologische opgravingen al tientallen keren waargenomen. Ook tijdens de bouw van de wijk Leidsche Rijn is de positie van de Romeinse weg goed in beeld gebracht, inclusief secundaire Romeinse wegen. Door boringen in de stad Utrecht is het vervolg van de weg gevonden in Kanaleneiland, Hoograven tot aan knooppunt Lunetten.

Oude Mereveldseweg Houten

In de winter van 2006 en 2007 is de Limesweg door archeologen opgegraven tussen de spoorlijn en de Oude Mereveldseweg in Houten. Uit nader onderzoek blijkt dat de weg in de vroege middeleeuwen nog aan de oppervlakte lag, maar dat deze mogelijk een oorsprong heeft in de Romeinse tijd. Hierdoor wordt er achteraf getwijfeld of de Limesweg is gevonden. Alhoewel het voor de archeologen ter plekke duidelijk de Limesweg was en we ook weten dat er in de Vroege Middeleeuwen geen grindwegen werden aangelegd.

Limesweg Marsdijk Bunnik

In april 2010 wordt de Limesweg voor de tweede keer waargenomen. Dit keer in Bunnik en weer bij de Marsdijk. Het betreft nu de oostelijke zijde van de spoorlijn, waar de sloot langs de Mereveldseweg wordt opgeschoven. Dit is nodig voor de komst van een viaduct onder de spoorlijn door. Hoewel er enige onzekerheden zijn, nemen de archeologen aan dat er een vervolg van de grindbaan is gevonden en dat dit daadwerkelijk de Limesweg is. De route tussen Utrecht-Lunetten en het castellum Fectio is daarmee globaal bekend.

Limesweg Achterdijk Bunnik

Vooraf aan de bouw van het huidige viaduct over de Achterdijk voor de provinciale weg N421, werden er in 2013 archeologische opgravingen gedaan. De Romeinse snelweg wordt hier waargenomen over een afstand van 250 meter. De weg bestond uit een grindbaan met aan weerszijden een bermgreppel en is waarschijnlijk zo’n vijf  meter breed geweest. Daarbij werd tevens een geul doorsneden waar een dam en/of brugconstructie in werd gemaakt.

Uit onderzoek blijkt dat deze dam rond het jaar 125 is gemaakt. In de latere jaren is er sprake van een brug. Vermoedelijk rond het jaar 168 zijn er herstelwerkzaamheden aan deze brug uitgevoerd. Ook is er een soort waterbegeleiding gemaakt, zodat de brug beter werd beschermd. Vanaf de vijfde eeuw is de weg niet meer in gebruik geweest.

Speculatie ligging Limesweg Kromme Rijngebied

Volgens de Provincie Utrecht zijn er naast de locaties aan de Marsdijk en Achterdijk er geen andere meldingen van de Limesweg in het Kromme Rijngebied bekend. Wel zijn er sommige amateurhistorici die dit beweren, maar deze worden niet door de provincie erkend.

In het Kromme Rijngebied zijn er wel diverse locaties waar een Romeinse weg wordt vermoed. Deze zijn in diverse rapporten geschreven, waarbij door de Universiteit Leiden en de Radboud Universiteit Nijmegen ten behoeve van de UNESCO-nominatie van de Limes de vindplaatsen zijn beoordeeld. Deze mogelijke vindplaatsen zijn te vinden bij Caspargauw (Cothen) en ten noorden van de Trechtweg (Cothen en Wijk bij Duurstede).

Vermoedelijke ligging

Het vermoeden bestaat dat Limesweg vanaf de Achterdijk in Werkhoven de Hollendewagenweg volgt. Daarna loopt de Limesweg vermoedelijk via de Caspargauw richting Wijk bij Duurstede er vanuit gaande dat de bocht in de Rijn er toen al lag. De route in het Cothense deel is gebaseerd op de twee locaties waar de weg vermoedelijk is waargenomen, waardoor ter hoogte van de Geerweg Wijk bij Duurstede wordt bereikt.

Meerdere Romeinse wegen

In het onderzoek Universiteit Leiden en de Radboud Universiteit Nijmegen wordt gesteld dat het aantreffen van een mogelijke Romeinse weg in het Kromme Rijngebied helemaal niet hoeft te betekenen dat dit ook de Limesweg is geweest. Zo zijn er in het Kromme Rijngebied meerdere Romeinse wegen geweest, die vaak parallel van zuidoost naar noordwest liepen.

Daarbij is niet helder hoe de hoofdweg precies heeft gelopen. De exacte route in een groot deel van het Kromme Rijngebied blijft dus vooral speculeren en wachten op nadere archeologisch onderzoek.